[:am]

[:]

[:am]

Փետրվարի 26-ին «Ֆոր ֆեմ/4 ֆեմ» կանանց իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպությունը ներկայացրեց ՀՀ քաղաքացիական ծառայության համակարգում գենդերային հավասարության խնդիրների վերաբերյալ հետազոտությունը (հետազոտող՝ Ռուզաննա Ծատուրյան), որը ներառում է իրավիճակի գնահատում և առաջարկություններ։

Հետազոտությունն իրականացվել է որակական և քանակական մեթոդների համադրմամբ՝ նորմատիվ իրավական փաստաթղթերի բովանդակային վերլուծության, առկա հրատարակությունների վերլուծության, վիճակագրական տվյալների հայթայթման, վերլուծության, ֆոկուս խմբային և փորձագիտական հարցազրույցների տվյալների վերլուծությամբ և համադրմամբ: Հետազոտական և փորձագիտական հարցազրույցներ են անցկացվել ՀՀ մարզպետարանների աշխատակիցների հետ, ՀՀ Արարատի ու Լոռու մարզպետարաններում, ՀՀ քաղաքացիական խորհրդի աշխատակազմում, ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության աշխատակազմում և Աշխատանքի և սոցիալական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտում:

Ընդ որում, հետազոտության ժամանակաշրջանը (նոյեմբեր 2018 – հունվար 2019) համընկել է ՀՀ  քաղաքացիական ծառայության համակարգի բարեփոխումների փուլի ընթացքի հետ։

Ուսումնասիրությունից պարզ է դարձել, որ ՀՀ քաղաքացիական ծառայության համակարգում կադրերի հավաքագրման, ընտրության նախատեսված մեխանիզմները գենդերայնորեն չեզոք են, չեն պարունակում ուղիղ խտրական նորմեր, սակայն չեն պարունակում նաև խրախուսող պայմաններ կանանց առաջխաղացման համար:

Թեև Քաղաքացիական ծառայության համակարգի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներն ամբողջական չեն, այնուամենայնիվ, առկա տեղեկատվության հիման վրա հնարավոր է հաշվարկել գենդերային բաշխվածությունը։ Այսպես, 2009-2017թթ. վիճակագրական տվյալները ցույց են տալիս, որ կին քաղաքացիական ծառայողների ներկայացվածությունը բարձրագույն պաշտոններում տատանվում է 13-15%-ի շրջանակներոմ, մինչդեռ կարիերայի առավել ցածր պաշտոններում կանանց ներկայացվածությունը կտրուկ մեծանում է: Ընդ որում, կրտսեր խմբի պաշտոններում կանայք կազմում են 72%, առաջատար պաշտոններում՝ 59 %։

Բացի թվային տվյալներից՝ հետազոտությունը նաև ներկայացնում է ՀՀ քաղաքացիական ծառայության համակարգում գենդերային սեգրեգացիան՝ ոլորտային բաշխվածությունը։ Սեգրեգացիան/խտրազատումը բնորոշում է երևույթը, երբ կանայք և տղամարդիկ զբաղեցնում են աշխատաշուկայի որոշակի տարածքներ՝ պայմանավորված իրենց սեռին հասարակության մեջ վերագրված պատկերացումներով:

Հետազոտության շրջանակներում իրականացված քաղաքացիական ծառայության առանձին մարմինների ստորաբաժանումների ղեկավարների գենդերային խտրազատման պատկերը հաստատում է «ապակյա պատերի» ֆենոմենը: Այսպես, արտաքին կապերի, տեղեկատվություն, հասարակայնության հետ կապերի, քարտուղարկության, կադրերի կամ անձնակազմի բաժինների, հաշվապահական հաշվառման բաժինների, որոնց գործառույթները ըստ էության առավել գործավարական են, կին ղեկավարներն ավելի բարձր տոկոս են կազմում: «Ապակյա առաստաղի» ֆենոմենը դրսևորվում է անգամ ստորաբաժանումների ղեկավարների վիճակագրության մեջ, երբ կառուցվածքային ավելի լայն ստորաբաժանման՝ վարչության պետ կանայք առավել ցածր թիվ են կազմում, փոխարենը ստորաբաժանման ղեկավար կանանց թվաքանակում գերակշռում են ավելի փոքր կազմով ստորաբաժանումների՝ բաժինների ղեկավար կանայք:  

 Քանի որ Քաղաքացիական ծառայության համակարգում կանայք զբաղեցնում են ավելի ցածր պաշտոններ, հետևաբար ստանում են ավելի ցածր աշխատավարձ։

Ըստ հետազոտողի՝ ՀՀ քաղաքացիական ծառայության գենդերային խնդիրները թաքնված են ոչ այնքան ինստիտուցիոնալ և օրենսդրական կարգավորումներում, որքան ընդհանուր կառավարչական մշակույթում և պայմանավորված են համընդհանուր հասարակական կարծրատիպերով:

Հետազոտողը ներկայացրել է մի շարք առաջարկություններ, որոնցից են․

• Իրականացնել քաղաքացիական ծառայության գենդերային խնդիրների շարունակական և համակողմանի վերլուծություն՝ բացահայտելու համար գենդերային հավասարության հռչակված և իրական ճեղքվածքը, մասնավորապես՝ բարելավել և համալրել սեռի բաշխմամբ վիճակագրությունը քաղաքացիական ծառայության մարմիններում, բացահայտել քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձի գենդերային ճեղքվածը և քայլեր ձեռնարկել իրավիճակի բարեփոխման համար և այլն։
• Իրականացնել ինստիտուցիոնալ փոփոխություններ հանրային կառավարման/քաղաքացիական ծառայության կառավարչական մշակույթում, մասնավորապես՝ գենդերային հավասարության և կանանց հզորացման խնդիրները ներառել կարիքների գնահատման մեխանիզմներում, գենդերային հավասարության և կանանց հզորացման խնդիրները ներառել պարտադիր վերապատրաստման կոմպետենցիաների կամ մասնագիտական գիտելիքների բաղադրիչում և այլն։
• Մի շարք փոփոխություններ անել մարդկային ռեսուրսների կառավարման քաղաքականության մեջ, մասնավորապես՝ մշտադիտարկել կադրերի հավաքագրման և ընտրության գործընթացը, բացահայտել գենդերային ճեղքվածքը, օգտագործել գենդերային զգայուն լեզու՝ թափուր պաշտոնների հայտարարության մեջ և խթանել կանանց մասնակցությունը, խրախուսել «աշխատանք-կյանք» համադրումը կանանց և տղամարդկանց համար և այլն։

Ներկայացրեց՝ Արման Ղարիբյանը

[:]

[:am]

Ցանկացած հասարակություն կամ պետություն այս կամ այն չափով բախվում է ներառականության խնդրին: Սակայն միշտ չէ, որ տարբեր երկներում դրա առաջացման պատճառները, հետևաբար նաև լուծումները համընկնում են: Հետևաբար կարևոր է հաշվի առնել տվյալ հասարակության առանձնահատկությունները և առանձնացնել տվյալ խնդրի պատճառները: Մեր հասարակության պարագայում, ներառականության բացակայության հիմնական պատճառներից մեկը հանդիսանում է իրավագիտակցության ցածր մակարդակը: Ինչպե՞ս է իրավական անգրագիտությունը խթանում ներառականության բացակայությանը: Հասարակության՝ մասնավորապես խոցելի խմբի անդամը, որը չի տիրապետում իր իրավունքներին, եթե նույնիսկ դրանք օրենսդրորեն ամրագրված լինեն չի կարող իրացնել դրանք: Սակայն դրա հետ մեկտեղ, իրավական ոլորտի սեփական անգրագիտությունը կարող է հանգել այլոց իրավունքների խախտմանը՝ նույնիսկ ոչ պաշտոնատար անձանց պարագայում: Չէ՞ որ ներառական կառավարումը սկսվում է ներառական հասարակությունից: Իրավական անգրագիտությամբ օժտված հասարակությունը ունակ չէ արժևորել և հարգել խոցելի խմբերի ազատություններն ու իրավունքները, նրան ընկալելով որպես հասարակության լիիրավ անդամ:

<<Ցանկացած ժողովուրդ ունի այնպիսի կառավարություն ինչին արժանի է>>: Գ. Գեգել

Այդ իսկ պատճառով անգրագիտության ամբողջական սխեման իր տրամաբանական ավարտին են հասցնում անգրագետ կամ կիսագրագետ պաշտոնյաները  իրենց անտարբեր վերաբերմունքով և օրենսդրական խտրական նախագծերով: Պետական մարմինների ու պաշտոնատար անձանց անտարբերությունը կայանում է խնդրի հաջորդ մեծագույն պատճառը: Սակայն, ի՞նչով է պայմանավորված այդ անտարբերությունը: Արդյո՞ք դա խնդիրը  այլ խնդիրների համեմատությամբ չկարևորելու և հետին պլան մղելու արդյունք է: Թե՞ այնուամենայնիվ դա դիտավորյալ անտարբերություն է ելնելով իշխանական շահերից: Չէ՞ որ տարիներով կաշառակերության սովոր համակարգի համար առավել հեշտ է իրենց իրավունքներին լիովին չտիրապետող և հետևաբար դրանց համար պայքարելու անկարող խոցելի խմբերին դիտարկել որպես կաշառակերության թիրախ: Վիճակագրական տվյալներով կաշառակերությունը առավել մեծ տոկոսների է հասնում պետություններում, որտեղ հասարակությունը սոցիալապես անապահով է: Այս ամենը հանգեցնում է տարիներով կարծրացած մի մեծ փակ շղթայի, որի արդյունքում՝ սոցիալապես անապահով հասարակությունում, կյանքի բոլոր ոլորտներում /լինի դա կրթական, մշակութային, տնտեսական թե պետական կառավարման/ ներքևից վերև աստիճանավորված առկա է կաշառակերություն, որը առավել հարմար է գործածել խոցելի խմբերի /կանայք, հաշմանդամներ, ազգային փոքրամասնություններ և այլն/ նկատմամբ, նրանց հասարակության մեջ տեղ տալու դիմաց, ինչը ցանկացած ժողովրդավարական պետությունում հասարակության յուրաքանչյուր անդամին տրված ամենաչնչին ապահովագրումն է պետության կողմից: Իրավական անգրագիտություն, պետական անտարբերություն /տարբեր պատճառներով/, կաշառակերություն, սոցիալապես անապահով հասարակություն. ահա այն հիմնական օղակները, որոնք միմյանց հաջորդելով, լրացնելով, մեկը մյուսից բխելով ապահովվում են հասարակություն առանց ներառականության և պետություն առանց ներառական կառավարման:

Շատ կարևոր քայլ է պատճառների դուրս բերումն ու դրա միջոցով լուծումներ որոնումը, սակայն մինչ այդ, էլ ավելի կարևոր է խնդրի առկայության գիտակցումն ու ընդունումը: Որովհետև քանի դեռ պետությունը չի խոստովանում, որ արդեն իսկ բախվել է խնդրին և փոխարենը միջազգային ստանդարտներին համապատասխանելու նպատակով ի ցույց է դնում խեղաթյուրված ժողովրդավարության պատկերը՝ իրականում զուրկ ներառական կառավարումից, չներառելով իր առջև դրված խնդիրների շարքում այն չի կարող լուծում ստանալ:

Ա.Ասատրյան

[:]

[:am]

Տեղական նախաձեռնությունների կանադական հիմնադրամի աջակցությամբ այսօր՝ փետրվարի 26-ին “Նոյյան տապան” լրատվական գործակալության մամուլի սրահում տեղի ունեցավ քննարկում «Ներառական կառավարում․ Հայաստանի «թաքնված» կապիտալը» թեմայի շուրջ։

Քննարկման ընթացքում «Վելես» ՀԿ-ն ներկայացրեց իր կողմից կատարված հետազոտությունների արդյունքները և այդ արդյունքներից բխող առաջարկությունները:

Քննարկումը ամբողջությամբ կարող եք դիտել հետևյալ հղումով ՝ https://www.youtube.com/watch?v=3LhHAliPt5E&t=16s

[:en]

[:am]

Դավիթ Գյուրջյան

ՀՀ-ում ամենամեծաթիվ խոցելի խմբերի՝ պետական կառավարմանը ներգրավվածության ցուցանիշը պարզելուն ուղղված ուսումնասիրությունների արդյունքում հնարավոր է փաստել, որ տոկոսային հարաբերակցությամբ վերջիններիս ներգրավվածությունը գործադիր իշխանության և տեղական կառավարման համակարգի հիմնական օղակներում ունի հետևյալ պատկերը.

Կանայք

1. պետական և տեղական կառավարման համակարգի ամենախոշոր մարմիններում կանանց ընդհանուր ներգրավվածության տոկոսային ցուցանիշը մոտ է հավասար լինելուն տղամարդկանց ներգրավվածության ցուցանիշին.
2. միջին օղակում՝ նշված կառույցների ստորաբաժանումների ղեկավար կազմի կտրվածքով, այս հավասարությունը վերանում է, կանանց և տղամարդկանց ներգրավվածության հարաբերակցությունը հավասարվում է մոտ 39% – 61% ցուցանիշին.
3. բարձր օղակում՝ նույն կառուցների ղեկավար կազմի կտրվածքով, կանանց և տղամարդկանց ներգրավվածության հարաբերակցությունը հավասար է 3.25% – 96.75% ցուցանիշին:

 Հաշմանդամություն ունեցող անձինք

Բոլոր օղակներում մինիմալ ներգրավվածություն՝ 0-2.5%, բացառություն է կազմում նորանշանակ կառավարության կազմը, որում հաշմանդամ նախարարների ներգրավվածության տոկոսային ցուցանիշը կազմում է 13.3 %

Ազգային փոքրամասնություններ.

Բոլոր օղակներում մինիմալ ներգրավվածություն՝ 0-1%

Հաշվի առնելով ուսումնասիրությունների արդյունքում հաստատված՝ ՀՀ-ում առավել մեծաթիվ խոցելի խմբերի՝ պետական կառավարմանը մասնակցելու նշված ցածր ցուցանիշները կազմակերպությունը առաջարկում է.

1. Նախարարություններին և քաղաքապետարան/համայնքապետարաններին առաջարկում ենք ապահովել 2015 և 2016թթ. ուժի մեջ մտած՝ “Զբաղվածության մասին” ՀՀ օրենքի 20-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ մասերի դրույթների գործնական կիրառությունը:
2. Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությանը առաջարկում ենք մշակել և կառավարության քննարկմանը ներկայացնել “Զբաղվածության մասին” ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու օրենքի նախագիծ, որով նախատեսել.
   1. ընդլայնել այն պետական մարմինների և ոչ պետական կազմակերպությունների շրջանակը, որոնք պարտավոր են ապահովել հաշմանդամություն ունեցող անձանց՝ աշխատակիցների թվի համապատասխանաբար 3% և 1% չափով ներգրավվածությունը՝ սահմանելով այդ քվոտավորման պարտականությունը 50 և ավելի աշխատատեղ ունեցող մարմինների և կազմակերպությունների համար.
   2. 100 և ավելի աշխատատեղ ունեցող պետական մարմինների և ոչ պետական կազմակերպությունների պարտականությունը՝ աշխատակիցների թվի համապատասխանաբար 2% և 1% տոկոսի չափով ապահովել ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների ներգրավվածությունը:
3. Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությանը առաջարկում ենք մշակել պետական մարմիններում, պետական կազմակերպություններում, ինչպես նաև 50-ից ավելի աշխատակից ունեցող ոչ պետական կազմակերպություններում հենաշարժողական և տեսողական խնդիրներ ունեցող հաշմանդամների՝ աշխատավայրի հասանելիության ապահովման միջոցների ներմուծման հայեցակարգ, որը հետագայում հնարավորություն կլինի կյանքի կոչել օրինագծի տեսքով:
4. Պետական մարմիններին առաջարկում ենք հնարավորինս հավասարակշռված գենդերային քաղաքականություն վարել հայեցողական և վարչական պաշտոններում նշանակումներ անելիս՝ կանանց և տղամարդկանց հավասար ներգրավվածությունն ապահովելու նպատակով:

 [:]

[:am]

 Դավիթ Գյուրջյան

Ներառական պետական կառավարումը  ժողովրդավարության հիմնասյուներից մեկն է, այն իրենից ներկայացնում է հասարակության բոլոր խոցելի խմբերի ներկայացուցիչների լիարժեք և լիիրավ ներգրավվածություն պետական կառավարմանը և քաղաքական կյանքին:

Հասարակության խոցելի խմբերի լիարժեք և լիիրավ մասնակցությունը պետական կառավարմանն ունի երկու հիմնական նպատակ.

1. մասնակցություն պետության և հասարակության համար կարևոր նշանակություն ունեցող որոշումների ընդունմանը.
2. խոցելի խմբի շահերի ներկայացուցչական պաշտպանություն:

Հայաստանի Հանրապետությունում, որպես հասարակության թվով առավել մեծ խոցելի խմբեր կարելի է առանձնացնել.

1. կանանց,
2. հաշմանդամներին,
3. ազգային փոքրամասնություններին

Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես ժողովրդավարական պետություն, ստանձնել է ներառական պետական կառավարում ապահովելու պարտականությունն ինչպես Սահմանադրությամբ, այդպես էլ մի շարք միջազգային դաշնագրերով:

Մասնավորապես, պետության նշված  պարտականությունը բխում է.

1. իր իշխանությունն այդ թվում՝ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով իրականացնելու ժողովրդի իրավունքը սահմանող Սահմանադրության 2-րդ հոդվածի և որևէ հիմքով խտրականության արգելման դրույթ սահմանող 29-րդ հոդվածի համադրությունից.
2. Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 21 հոդվածի դրույթից, որը սահմանում է, որ յուրաքանչյուր ոք ունի իրավունք անմիջականորեն մասնակցելու իր երկրի կառավարմանը եվիր երկրում պետական ծառայության մտնելու հավասար հնարավորություն.
3. Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային  դաշնագրի 25 հոդվածի դրույթից, որի համաձայն. յուրաքանչյուր քաղաքացի, առանց որևէ խտրականության և առանց անհիմն սահմանափակումների, պետք է իրավունք և հնարավորություն ունենա այդ թվում անմիջականորեն մասնակցելու պետական գործերը վարելուն:
4. Կանանց քաղաքական իրավունքների մասին կոնվենցիայի 2-րդ և 3-րդ հոդվածների դրույթներից, որոնց համաձայն. կանայք պետք է իրավունք ունենան տղամարդկանց հետ հավասար հիմունքներով ընտրվել ազգային օրենսդրությամբ սահմանված բոլոր հանրորեն ընտրովի մարմիններում` զբաղեցնել պետական պաշտոններ և կատարել ազգային օրենսդրությամբ սահմանված պետական գործառույթներ` առանց որևէ խտրականության:
5. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվենցիայի 27 հոդվածի դրույթից, որի համաձայն. մասնակից պետությունները անհրաժեշտ քայլեր են ձեռնարկում նաև օրենսդրության միջոցով, որպեսզի հաշմանդամություն ունեցող անձինք աշխատանքի անցնեն պետական հատվածում:
6. Ազգային փոքրամասնություններին պատկանող անձանց իրավունքների ապահովման մասին կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի դրույթից, որի համաձայն. պայմանավորվող կողմերից յուրաքանչյուրը պարտավորվում է ազգային փոքրամասնություններին պատկանող անձանց ապահովել հասարակական և պետական կյանքին մասնակցելու իրավունք, հատկապես տարածաշրջանային մակարդակով նրանց շահերի պաշտպանությանը վերաբերող հարցերի լուծման դեպքում:

Նշված իրավական ակտերով ստանձնած պարտավորությունները, սակայն պետք է գործնականում կյանքի կոչվեն առնվազն ամենամեծաթիվ թիրախային խմբերի՝ պետական կառավարման բոլոր օղակներում և ոլորտներում (բացառությամբ առանձին առանձնահատուկ ոլորտների) ներգրավմանը, ներգրավման խրախուսմանը և ներգրավման համար առկա ֆորմալ և փաստացի խոչընդոտների վերացմանն ուղղված համապատասխան օրենսդրական և ենթաօրենսդրական կարգավորումների ընդունման միջոցով, որոնք, սակայն Հայաստանի Հանրապետությունում կամ ընդունված չեն կամ թերի են և հատվածական։

Արդյունքում կանանց, ազգային փոքրամասնությունների և հաշմանդամություն ունեցող անձանց ներգրավվածությունը պետական կառավարմանը, հատկապես կառավարման բարձր օղակներում ունի շատ ցածր, հիմնականում՝ մինիմալ ցուցանիշներ, իսկ առանձին ոլորտներում փաստացի բացառվում է։

 [:]

[:am]

[:en]

On February 26, at 13:00, a discussion on the topic of “Inclusive Governance: “the hidden” capital of Armenia” will take place in the press room of “Noyan Tapan” News Agency (28 Isahakyan str., 3rd floor).

Organiser of the discussion: “Veles” human rights non-governmental organization
Informational sponsor of the discussion: “Noyan Tapan” News Agency

During the discussion, “Veles” human rights NGO will summarize the findings of the research and analysis on the inclusiveness of representatives of various vulnerable groups in the government bodies of the Republic of Armenia, and the indicators of the fulfillment by the Republic of the international obligations related to the current challenges; the recommendations developed by the organization on the issue will also be presented.

The speakers are:

Marina Poghosyan – head of “Veles” human rights NGO
Davit Gyurjyan – advocate
Zaruhi Hovhannisyan – human rights defender

 [:]

[:am]

 [:]

[:am]

«Վելես» Իրավապաշտպան ՀԿ-ն տեղական նախաձեռնությունների կանադական հիմնադրամի աջակցությամբ պատրաստել է տեսանյութերի մի շարք վերաբերվող ներառական կառավարմանը Հայաստանում:

Լրագրող, հասարակական գործիչ Բորիս Մուրազին ներառականության վերաբերյալ

 [:en]

“Veles” human rights NGO, in support with the Canada Fund for Local Initiatives, developed a series of videos on inclusive governance in Armenia․

Journalist and public figure Boris Murazi about inclusiveness

[:am]

Փետրվարի 5-ին ՀՀ վիճակագրական կոմիտեն ոստիկանության ամփոփ տվյալների հիման վրա հրապարակեց գրանցված հանցագործությունների ցուցանիշները: 2017-ի համեմատ 2018-ին դրանք աճել են 2267-ով: Աճել են նաև սեփականության դեմ ուղղված հանցագործությունները: Ինչո՞վ է այն պայմանավորված:

Փաստաբան Արմինե Ֆանյանի դիտարկմամբ՝ հանցագործությունների աճը պայմանավորված է նաև 2018-ի նոյեմբերի 6-ին ուժի մեջ մտած համաներման կիրառմամբ: «էրեբունի-Երևանի հիմնադրման 2800-ամյակի և Հայաստանի առաջին հանրապետության անկախության հռչակման 100-ամյակի կապակցությամբ հայտարարված թվով 10-րդ  համաներումը ամենամասշտաբայինն էր հանրապետությունում, դրանով ներում է շնորհվել որոշ թվով նաև կրկնահանցագործների: Ազատության մեջ հայտնվելուց հետո նախկին դատապարտյալները, չունենալով աշխատանք, ապրուստի միջոց հայթայթելու համար ստիպված դիմում են հանցավոր արարքների, մինչդեռ պետք է թեկուզ ցածր վարձատրությամբ, բայց  տրամադրել նրանց աշխատանքային պայմաններ, ինչպես նաև իրականացնել  հոգեբանական  աշխատանքներ, որոնք ավելի կհեշտացնեն նրանց ինտեգրումը հասարակությանը», – ասում է փաստաբանը։

Այս կարծիքին է նաև իրավապաշտպան Մարինա Պողոսյանը։ Նա ասում է, որ սովորաբար համաներումներից հետո հանցագործությունների թվի աճ է նկատվում, այս մեկն էլ բացառություն չեղավ: Չնայած գիտակցված հանցագործություններն առհասարակ արդարացում չունեն, այնուհանդերձ դրանց արմատները խորքային են, այս պարագայում գործ ունենք կալանավայրից դուրս եկածի նկատմամբ պետության  անտարբերության հետ: «Բացի դրանից՝ մեր ոստիկանական համակարգն այս պահին պրոֆեսիոնալիզմի ցածր մակարդակում է: Քանի որ կոռուպցիոն ռիսկերը նվազել են, և ոստիկանները բավարարվում են միայն աշխատավարձով, հետևաբար՝ պատշաճ չեն կատարում իրենց գործը: Այս երկու հանգամանքների վրա պետք է սևեռենք պետության  ուշադրությունը»:

«Հելսինկյան ասոցիացիա» իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպության նախագահ Նինա Կարապետյանցի խոսքով՝ պետությունը, իհարկե, մեծ դեր ունի դատապարտյալներին հասարակության մեջ ինտեգրելու հարցում, բայց վերջիններս ևս պետք է հասկանան համաներման կարևորությունը, և, առհասարակ, ցանկացած հնարավորություն, որը տանում է դեպի առողջ հասարակություն: «Դատապարտյալները պետք է ջանան կալանավայրում ուսում ստանալ, մասնագիտություն ձեռք բերել կամ որևէ արհեստի տիրապետել, որպեսզի հասարակություն վերադառնալիս բարդ խնդիրների առջև չկանգնեն»:

Եզրակացությունը միանշանակ է․ համաներմամբ ազատ արձակված նախկին դատապարտյալները պետք է հարգեն պետության տրած հնարավորությունը, իսկ պետությունն էլ իր հերթին աշխատանքային պայմաններ ապահովի նախկին դատապարտյալների համար:

Հեղինակ՝ Անուշ Միրզոյան

https://www.zangezur.tv/news/view/11350.html[:]

[:am]

Շաբաթներ առաջ Politik.am-ըտեղեկացրել էր, որ ՀՀ քննչական կոմիտեում «Վելես» իրավապաշտպան հկ-ի հաղորդման հիման վրա քրեական գործ էր հարուցվել «Էլիտ Գրուպ»-ի կողմից հարկեր վճարելուց չարամտորեն խուսափելու փաստի առթիվ։ «Էլիտ Գրուպ» ընկերության սեփականատեր Արմեն Մկոյանը մտերիմ հարաբերություններ ուներ, այժմ էլ մտերիմ հարաբերություններ ունի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ։ Փետրվարի 8-ին Մկոյանը մի շարք այլ գործարարների հետ հանդիպել է Փաշինյանին։ Սա Մկոյանի և վարչապետի արդեն երկրորդ հանդիպումն է, առաջինը նոյեմբերին էր։

Այս մասին Politik.am-ը զրուցել է «Վելես» իրավապաշտպան հկ-ի նախագահ, իրավապաշտպան Մարինա Պողոսյանի հետ: Վերջինս ասում է.«Մկոյանի՝ Փաշինյանի հետ մտերմանալը անսպասելի չէր: Ինքն ամառվանից գիտեր, որ բողոքներ կան: Դրա համար էլ, սկզբից նոյեմբերին կազմակերպված դրամահավաք-ճաշկերույթին մասնակցեց և հանդիպեց Փաշինյանին, և արդեն հիմա,-լուանկարներ ևս կան հանդիպումից, որոնց մասին իրավապաշտպանն ասում է,-այդ նկարները հիմա հատուկ են տեղադրվում, որ զսպաշապիկ լինեն քննչական կոմիտեի համար: Որ իրենք տեսնեն, որ այդ մարդը վարչապետի կողքին է կանգնած, իրեն չի կարելի մեղադրանք առաջադրել: Նիկոլ Փաշինյանը, Արմեն Մկոյանի հետ նկարվելուց առաջ չգիտի՞՝ ում հետ է նկարվում: «Ֆիրդուսի» գոտին Արմեն Միկոյանն է տապալել, Տիգրան Սարգսյանի հետ խառնված է եղել Համաշխարհային բանկից ստացած գումարների մախինացիաների մեջ, Կարեն Կարապետյանի հետ բաժնետեր է, ու այդ ամենի հետ մեկտեղ այս պահին իր վրա քրեական գործ կա հարուցված»,-ասում է Պողոսյանը:

Մամուլում հրապարակումներ կան, որ Արմեն Մկոյանը նաև դրամական փոխանցումներ է արել ՀՀ վարչապետի տիկին Աննա Հակոբյանի ղեկավարած «Իմ քայլը» բարեգործական հիմնադրամին: Մարինա Պողոսյանը այստեղ կոռոպցիոն ռիսկ է տեսնում.«Այս արատավոր պրակտիկան՝ հիմնադրամներ ստեղծել կանանց, զոքանչների, տատիկների, քարտուղարուհիների անունով, խոսում է կաշառքի օրինականացված տեսակի մասին: Ինձ համար միանշանակ է, որ եթե պարզի, որ Արմեն Միկոյանը փոխանցում է արել Նիկոլ Փաշինյանի տիկին Աննա Հակբոյանի ղեկավարած «Իմ քայլը» հիմնադրամին, դրանում կոռուպցիոն ռիսկ կա: Նաև՝ միամտություն կլինի կարծել, թե Մկոյանը միայն մեկ կազմակերպություն ունի և միայն այդ կազմակերպություններից են կատարվել փոխանցումներ, կամ՝ միայն հիմնադրամին են փոխանցվել»:

Մարինա Պողոսյանն ասում է, որ «Վելես» հկ-ն մի քանի աշխատակից ունի, և այդ մի քանի հոգով կարողացել են մեծածավալ ինֆորմացիա հավաքել, իսկ ամբողջ քննչական կոմիտեն, ստացվում է, 3-4 ամիս այդ գործը քննելով՝ ոչինչ պարզել չի կարողանում.«Մենք իրենց տրամադրել էինք բազմաթիվ փաստական տվյալներ՝ տեսաձայնագրություններ, փաստաթղթեր և այլն: Իրենք ուզում են այնպես անել, որ գործը կաճվի»:

Գործը կարճվելու դեպքում «Վելես» հկ-ն պատրաստվում է բողոքարկել.«Մենք էլի  տվյալներ ունենք, որոնք կներկայացնենք: Ժամանակին շատ խելոք գտնվեցինք, որ քննչական մարմիններին չտվեցինք մեր ունեցած բոլոր տվյալները: Մենք այժմ էլ ունենք ապացույցներ, թե ինչպես են տուժողի բերանը փակել: Այժմ այդ տուժողը դարձել է Միկոյանի հլու-հնազանդ ստրուկը: Իրենք չարաչար սխալվում են՝ կարծելով, թե քննչական մարմիններին պետք է անուններ տանք, Միկոյանն էլ, իր հանցագործ շրջապատով, օրինակ՝ մարդասպանության համար դատված Արթուր Ավդալյանի հետ, հերթով փակի բոլորի բերանները»,-ամփոփեց Մարինա Պողոսյանը:

http://politik.am/%D5%B4%D5%AF%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8-%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D6%80-%D5%A7-%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%A5%D5%AC-%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BA%D5%A5/?fbclid=IwAR3l7pslgEfrq1B-DtA1nkooLrtHvCXaZ-CS_76Tohkfy50mpKNEUi8xk7M

[:]

[:am]

Զարուհի Հովհաննիսյան

Իրավապաշտպան, Ընդդեմ կանանց նկատմամբ բռնության կոալիցիայի անդամ

Երբ խոսում ենք ներառականության մասին, անմիջականորեն պատկերացնում ենք խտրականության ենթարկվող փոքր խմբերի, որոնք ձգտում են համամասնակից լինել իրենց վերաբերյալ կայացվող որոշումների։ Իսկ եթե բացառվենք այդ պատկերացումից, կտեսնենք, որ որոշումների կայացման ներառականությունը խախտված է Հայասատանի բնակչության մեծամասնությունը հանդիսացող խմբի՝  կանանց համար։ Կանանց նկատմամբ առկա  խտրական վերաբերմունքը տարբերակում, սահմանափակում կամ բացառում է հավասար մասնակցությունը երկրի քաղաքական,սոցիալական, տնտեսական,մշակութային կյանքին ։ «Կանանց նկատմամբ խտրականությունը խախտում է իրավահավասարության և մարդկային արժանապատվության նկատմամբ հարգանքի սկզբունքները, խոչընդոտում է տղամարդկանց հետ հավասար պայմաններով կանանց մասնակցությանն իրենց երկրների քաղաքական, սոցիալական, տնտեսական և մշակութային կյանքին, անհամատեղելի է հասարակության ու ընտանիքի բարեկեցության աճին և ավելի է դժվարացնում կանանց հնարավորությունների լիակատար դրսևորումը»,- այդ է ամրագրում ՄԱԿ-ի կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիան, որը Հայաստանը վավերացրել է 1993 թվականին և պետական պարտավորություն ստանձնել վերացնել այդ խտրականությունը։ Ու թեև երկու տասնամյակ անց մենք ունենք նաև ՀՀ Սահմանադրության 30-րդ հոդված, որն ամրագրում է կանանց և տղամարդկան հավասարության սկզբունքը, առանձին օրենք՝ «Կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների մասին», սակայն իրականությունը դեռևս հեռու է հավասարության պատկերից։ Քաղաքացիա-իրավական մակարդակում հավասարության ապահովման օրենսդրական ակտերը շարունակաբար կատարելագործվում են, սակայն ամուսնա-ընտանեկան և սոցիալ-հասարակական մակարդակում պահպանվում են ավանդական պատկերացումները ՝ հանրային կյանքում կնոջ դերակատարման վերաբերյալ։

Եթե հայացք նետենք պատմությանը, ապա կտեսնենք, որ կնոջ իրավունքների խնդիրը հայ հասարակության մեջ սերտորեն առնչվում է եկեղեցու ու եկեղեցական կանոնների հետ, որոնք էլ պայմանավորել են ոչ միայն կնոջ դերի պատմական ու իրավական կարգավիճակը, այլև ավանդական ձևակերպման ներքո հասել մինչ մեր օրերը՝ որոշակի ազդեցություն թողելով կնոջ դերի նորովի ընկալումների վրա: Կանանց իրավունքների մասին խոսվում է Մխիթար Գոշի ու Սմբատ Սպարապետի դատաստանագրքերում: Այդ կանոնները զրկում էին կնոջը ոչ միայն դիրք ունենալ հասսարակության մեջ, այլև զրկում էին դատարանում վկայություն տալու իրավունքից, իսկ եթե վկաները միայն կանայք էին, ապա նրանց քանակը պետք է գերազանցեր տղամարդկանց՝ երկու անգամ, որպեսզի նրանց վկայությունները արժանահավատ լինեին: Կանայք ունեին սահմանափակ ժառանգության իրավունք, նրանց անձնական սեփականությունն էին լոկ զարդերը, որոնք կրում էին։ Մինչամուսնական կյանքը խստորեն հսկվում էր տղամարդկանց կողմից։ Դատասանագրքերով մահապատիժ էր սահմանված մինչև ամուսնությունը կուսությունը կորցրած աղջիկների համար, իսկ զրպարտող տղամարդկանց բավարարվում էին միայն ճիպոտահարելով: Ամուսնացած կնոջ և տղամարդու հարաբերություններում բոլոր տեսակի արտոնությունները տրվում էին տղամարդկանց։ Միջնադարյան եկեղեցաիրավական այս կանոնների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ այդ կանոնները որոշակի տրանսֆորմացիայի ենթարկվելով պահպանվել են, և որպես ավանդույթ հասել մինչ մեր օրերը։ Բազմաթիվ հետազոտություններ ու փորձագետիտական դիտարկումներ փաստում են, որ կնոջ հանրային դերի ընկալումները հասարակության տարբեր շերտերում դեռևս համահունչ են ավանդական կոչվող պատկերացումներին, ինչը վերարտադրում են նաև էլիտաները։ Տարբեր հետազոտություններ են իրականացվել Հայաստանում կանանց քաղաքական մասնակցության, դրա մասին կանանց և տղամարդկանց պատկերացումների, քաղաքական, սոցիալական, տնտեսական և այլ իրավունքների իրացման հարցադրումների շուրջ, որոնց վերլուծությունը խոսում է խորքային խնդիրների առկայության մասին: Ազգային ժողովում ներկայացված կուսակցությունները իրենց կանոնադրություններում և կուսակցական/ նախընտրական ծրագրերում երբևէ չեն թիրախավորում կանանց խնդիրները, կամ եզակի անդրադարձերի դեպքում  դարձյալ կարևորվում է կնոջ վերարտադրողական և ընտանեկան դերերը: Մինչդեռ փոխության հանրային պահանջը ձևակերպված է և կանայք այդ պահանջի ձևակերպման ու հանրային գիտակցության փոփոխության կրողն են։
Եվ այսպես, եթե հանրությունը բաժանենք պայամանականորեն երեք հիմնական հատվածի, այն է՝ պետական համակարգն իր բոլոր թևերով, բիզնես ոլորտը, որը ծառայություններ մատուցող և շահույթ հետապնդող հատված է և քաղաքացիական հասարակությունը՝ իր ֆորմալ և ոչ ֆորմալ խմբերով, ապա կարող ենք հստակ դիտարկել, թե որ հատվածնրում ինչպիսին է կանանց ներառվածությունը և այդպիսոսվ որքան արդյունավետ է այն։ Անդրադառնալով կանանց մասնակցությանը քաղաքացիական ինքնակազմակերպ խմբերին ու միավորումներին, կարելի է հստակ պնդել, որ կանայք քաղաքացիական շարժումների անկյունաքարերն են ու  հանրային նշանակության քաղաքական խնդիրների բարձրագոչ ձայնը։ Եթե անդրադառնանք քաղաքացիական շարժումներին, որոնք 2008 թվականից սկսած մեկ տասնամյակ  արտադրել են քաղաքական պայքարի մեթոդներ ու գաղափարներ, ապա այդ շարժումներն առանց կանանց հավասար մասնակցության պատկերացնել հնարավոր չէ։ «Մաշտոցի պուրակ», «100 դրամ», բնապահպանական շարժումների՝ «Թեղուտի», «Թռչկանի» պաշտպանության խմբերի և վերջապես  2018 թվականին տեղի ունեցած «Թավշյա հեղափոխության» հաջողության գրավականը հենց հավասարության ու ներառականության ընկալումն էր, որն, ի վերջո, հանգցրեց փոփոխության։ Փոփոխությունները մարդկանց համատեղ աշխատանքի և գործունեության արդյունք են, որի առանցքը հանրային տարբեր խմբերի շահերի պաշտպանությամբ զբաղվող հասարակական միավորումներն են, և եթե որևէ խումբ իր որևէ հատկանիշով՝ կանաց դեպքում սեռական պատկանելության պատճառով բացառվում կամ նվազ կարևոր է դիտարկվում, ապա ակնկալել արդյունավետություն հնարավոր չէ։

Սակայն, եթե քաղաքացիական դաշտը դինամիկ է և կանայք դառնում են  հանրային քաղաքականության դերակատարներ, ապա պետական համակարգն առավել կարծր է և կանանց մուտքն այնտեղ դեռևս դժկամորեն է ընդունվում։ Անգամ հեղափոխական անցումային կառավարությունն այս առումով հեղափոխական չէր և սահմանափակվեց երկու կին նախարարով, այն էլ ավանդաբար ընկալելի դերում՝ մշակույթի և սոցիալական ոլորտներում։ Ինչ վերաբերում է կուսակցությունների գենդերային վարքագծին, ապա  թեև խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունների նախաշեմին լայնորեն  քննարկվում էին «Ընտրական օրենսգքի փոփոխությունները», որտեղ զգալիորեն բարելավվել էր կանանց մասնակցության հնարավորությունը, սակայն ընտրություններն անցկացվեցին հին Ընտրական օրենսգրքով, և նույն փոփոխությունները ջատագոված  հեղափոխական ուժն իր  նախընտրական ցուցակներում ներառեց այնքան կին, որքան պահանջվում էր հին օրենքով։ Կա նաև մեկ այլ նրբություն, որը նկատվեց մեծամասնության ձայնն ակնկալող ուժի վարքագծում․ ընդամենը մեկ տարի առաջ կայացած հերթական խորհրդարանական ընտրության ժամանակ «ԵԼՔ» դաշինքի նախընտրական ցուցակում կանայք կազմում էին 32 տոկոս, իսկ «Իմ քայլը» դաշինքը, որը «ԵԼՔ» դաշինքը կազմող ուժից անջատված հատված էր և փաստացի հեղափոխության արժեքների կրողը՝  նաընտրական ցուցակում ներառեց ընդամենը 25 տոկոս կանանց։ Այսպիսով, կարելի է եզրակացնել, որ կառավարման համակարգն այսօր՝ հետհեղափոխական Հայաստանում ունի տղամարդկային դեմք, իսկ կուսակցությունների ու դաշինքների գենդերային վարքագիծը փոփոխվում է՝ կախված նրանից, թե որքան մոտ է այն կանգնած կառավարման ղեկին։  Հավելեմ նաև, որ նոր ձևավորված կառավարության կազմում կա միայն մեկ կին նախարար։

Ինչ վերաբերում է կանանց ներառմանը բիզնեսում, ապա Հայաստանում դեռևս նրանց մասնակցոությունը շատ ցածր է՝ առավելապես փոքր և միջին ձեռնարկատիրության տիրույթում։ Սակայն կանայք խնդիրներ ունեն նաև աշխատաշուկայում, որը ևս խիստ խտրական է։ Ըստ հետազոտությունների․ Հայաստանում կանանց ամսական միջին աշխատավարձը տնտեսության բոլոր հատվածներում զիջում է տղամարդկանց միջին աշխատավարձին: Այդ ճեղքվածքը կազմում է 35.9 տոկոս: Կանայք հիմականում զբաղված են ցածր վարձատրվող ոլորտներում: Հայաստանում պետական հատվածում գերակըշռում են կանայք` առավելապես ստորին օղակներում: Նրանք ներառվում են որոշումերի կայացման հետ չառնչվող հատվածում։
Այսպիսով, կարելի է եզրակացնել, որ հանրային քաղաքականության և որոշումների կայացման մակարդակում  կանանց ներառվածությունը կարող է նպաստել երկրում առկա փոփոխությունների պահանջի իրագործմանը, և այդ է վկայում քաղաքացիական նախաձեռնությունների արդյունավետությունը։ Այդուհանդերձ, որոշումների մասնակցային  կամ ներառական  կայացումը այսօր ամենակարևոր մարտահրավերներից է, որը  խորապես գիտակցված չէ անգամ հեղափոխական կառավարության կողմից։

[:]

[:en] 

“Veles” human rights NGO, in support with the Canada Fund for Local Initiatives, developed a series of animated videos on inclusive governance in Armenia․

Foundations and practical implementation of inclusive governance

https://www.youtube.com/watch?v=OT-2aomPwLA[:]

[:am]

Շաբաթներ առաջ Politik.am-ը տեղեկացրել էր, որ ՀՀ քննչական կոմիտեում «Վելես» իրավապաշտպան ՀԿ-ի հաղորդման հիման վրա քրեական գործ էր հարուցվել «Էլիտ Գրուպ»-ի կողմից հարկեր վճարելուց չարամտորեն խուսափելու փաստի առթիվ, մի գործ, որը կարող է դառնալ խոշոր կոռուպցիոն կծիկի քանդման սկիզբը։

«Էլիտ Գրուպ» փակ բաժնետիրական ընկերությունը (ՓԲԸ) իրականացնում է բնակելի և հասարակական էլիտար համալիրների շինարարություն և վաճառք։ ՀՀ քննչական կոմիտեում հարուցված գործը որոշակիորեն բացահայտում է, թե ինչպես է տեղի ունենում վաճառքի գործընթացը։ Քրեական գործի հարուցման հիմքում դրված է մեկ ընտանիքի հետ «Էլիտ Գրուպ» ՓԲԸ-ի կնքած պայմանագիրը։ Մեր տեղեկություններով՝ այդպիսի պայմանագրեր շատ կան և հնարավոր է, որ առաջիկայում «Էլիտ Գրուպ»-ից բնակարան ձեռք բերած այլ անձինք ևս բացահայտեն իրենց պայմանագրերում առկա խնդիրները։

Հարուցված քրեական գործի համաձայն՝ «Էլիտ Գրուպ» ՓԲԸ-ն, ընդամենը մեկ ընտանիքի հետ կնքված պայմանագրով, թաքցնելով ստացված իրական գումարը, պետությանը չի վճարել 3 միլիոն 530 հազար ՀՀ դրամ՝ որպես ավելացված արժեքի հարկ և ևս 3 միլիոն 529 հազար դրամ՝ որպես շահութահարկ։ Քննչական կոմիտեն պարզել է, որ «Էլիտ Գրուպը» նույն շենքի այլ բնակիչների հետ կնքած պայմանագրերում ևս թաքցրել է բնակարանների իրական արժեքը և այդպիսով, ընդհանուր առմամբ, խուսափել է գրեթե 66,5 միլիոն դրամի հարկ վճարելուց։

Politik.am-ի տեղեկությունների համաձայն՝ քրեական գործը լուրջ ընթացք չի ստանա։ Սերժ Սարգսյանի մտերիմ․ «Էլիտ Գրուպ» ընկերության սեփականատեր Արման Մկոյանը այժմ էլ մտերիմ հարաբերություններ ունի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ։ Փետրվարի 8-ին Մկոյանը մի շարք այլ գործարարների հետ հանդիպել է Փաշինյանին։ Սա Մկոյանի և վարչապետի արդեն երկրորդ հանդիպումն է։ Մկոյանը խոստացել է նոր ներդրումներ անել և օգնել Փաշինյանի կառավարությանը։

http://politik.am/%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%AA-%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%D5%B4%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B4%D5%A8-%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%A1-%D5%A7%D5%AC-%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%AC-%D6%83/

[:]